کشورهای درحال توسعه، زباله‌دان الکترونیکی کشورهای پیشرفته

براساس گزارش گاردین،‌ سازمان ملل متحد هشدار داده‌است که میلیون‌ها دستگاه موبایل، لپ‌تاپ، تبلت، عروسک،‌دوربین دیجیتال و دیگر انواع الکترونیک‌هایی که در کریسمس امسال خریداری شده‌اند، سیلی خطرساز از زباله‌های الکترونیکی را ایجاد خواهند کرد که به صورت غیرقانونی در کشورهای درحال توسعه مدفون خواهند شد.

براساس این گزارش برنامه STEP سازمان ملل متحد که هدف آن حل بحران زباله‌های الکترونیک در جهان است، انتظار می‌رود حجم زباله‌های الکترونیکی طی چهار سال آینده 33 درصد افزایش پیدا کند،‌در این صورت وزن این زباله‌ها برابر هشت هرم بزرگ مصر خواهد شد. سال گذشته بیش از 50 میلیون تن زباله الکترونیکی در سرتاسر جهان تولید شد، یعنی هر یک از ساکنان زمین هفت کیلوگرم زباله تولید کردند. این زباله‌ها کالاهای الکترونیکی هستند که با کمک مواد مختلف تولید شده و حاوی مواد سمی از قبیل سرب، جیوه، کادمیوم،‌ارسنیک و مواد ضداشتعال نیز هستند. برای مثال یک نمایشگر قدیمی CRT رایانه می‌تواند حاوی سه کیلوگرم سرب باشد.

این مواد سمی زمانی که در خاک دفن می‌شوند هوا، آب و خاک را آلوده می‌سازند. به اضافه، بیشتر این زباله ها پیش از دفن شدن از یکدیگر تفکیک شده و قطعات آن از هم باز می‌شوند و همین فرایند می‌تواند موجب بیماری بسیاری از کارگرانی شود که در این مراکز مشغول به کارند.

اینترپل هفته گذشته گزارشی تکمیلی از حجم زباله‌های الکترونیکی غیرقانونی که به کشورهای درحال توسعه صادر می‌شوند را ارائه کرد که براساس آن از هر سه کانتینری که اروپا را ترک می‌کند، یک کانتینر حاوی زباله‌های الکترونیکی است. پیشرفت لحظه به لحظه تکنولوژی‌های مصرفی یکی از اصلی‌ترین عوامل افزایش تولید زباله‌های الکترونیکی است،‌زیرا این تجهیزات یا از طول عمر پایینی برخوردارند و یا کاربران به سرعت آنها را جایگزین می‌کنند.

براساس گزارش سازمان ملل، زباله‌های الکترونیکی که در میان آنها از یخچال فرسوده تا عروسک و مسواک برقی نیز می‌توان یافت، یکی از بزرگترین جریان‌های تولید زباله در جهان است که از سرعت تولید بسیار بالایی برخوردار است. سال گذشته حجم تولید این نوع از زباله در چین 11.1 میلیون تن بوده‌است، در پی آن آمریکا با 10 میلیون تن رتبه دوم را دارا است. البته سرانه تولید زباله در آمریکا بسیار بالاتر از چین است،‌برای مثال هر آمریکایی 29.5 تن زباله تولید می‌کند درحالی که میزان تولید زباله‌های الکترونیکی برای هر چینی پنج کیلوگرم است.

به گفته رودیگر کوئر رئیس پروژه STEP، تا سال 2017 حجم زباله‌های الکترونیکی به اندازه‌ای خواهد بود که می‌توان با استفاده از آنها صفی 24 هزار کیلومتری از کامیون‌های 40 تنی را پر کرد. باوجود اینکه صادرات کالاهای فرسوده به کشورهای فقیر امری غیرقانونی به شمار نمی‌رود، اما به گفته اینتر‌پل، در اکثر مواقع این زباله‌ها به بهانه‌های غیرواقعی و دروغین به کشورهای آفریقایی و آسیایی صادر می‌شوند.. در بیشتر مواقع این زباله‌ها تحت عنوان کالاهای دست دوم صادر می‌شوند درحالی که در حقیقت کالاها کاملا از کار افتاده هستند. به این شکل با وارد شدن این کالاها به بازار سیاه و فروش آنها به عنوان کالای دست دوم،‌از پرداخت هزینه‌های بازیابی زباله جلوگیری خواهد شد. بخش قابل توجهی از این زباله‌ها به کشورهایی از قبیل کشورهای غرب آسیا می‌روند و آلودگی‌های زیست‌محیطی وسیعی را از خود به جا می‌گذارند.

براساس این گزارش سالانه بین 250 هزار تن تا 1.3 میلیون تن زباله الکترونیکی از اروپا به غرب آفریقا و آسیا صادر می‌شود و معمولا در وضعیتی نامناسب و خطرناک بازیابی شده و به سلامت مردم بومی و محیط زیست آسیب وارد می‌کنند.

مطالعه‌ای جدید که توسط محققان MIT انجام شده نشان می‌دهد در سال 2010 آمریکا 258.2 میلیون رایانه،‌نمایشگر،‌تلویزیون و  موبایل را دور ریخته‌است که تنها 66 درصد از این حجم بازیافت شده‌است. نزدیک به 120 میلیون گوشی موبایل جمع‌آوری شده و بیشتر آنها به هنگ‌کنگ، آمریکای لاتین، و کارائیب صادر شدند.

درحال حاضر عمر مفید گوشی‌های موبایل کمتر از دو سال است اما دولت‌های آمریکا، ژاپن و اروپا می‌گویند سالانه صدها میلیون موبایل به دور انداخته شده و یا توسط کاربران رها می‌شوند. در سال 2011 12 میلیون موبایل برای بازیافت جمع‌آوری شدند و در همان سال 120 میلیون گوشی جدید خریداری شد. همچنین هجوم گوشی‌های نو به بازار احتمال معدوم شدن گوشی‌های قدیمی‌تر را افزایش می‌دهد. بیشتر این موبایل‌ها حاوی فلزات گرانبهایی مانند مس، طلا، زنیک بریلیوم و تانتالوم هستند که تعداد بسیار کمی از آنها تجزیه شده و فلزات ارزشمند آنها استخراج می‌شوند، زیرا پیچیده‌تر شدن و کوچک‌تر شدن قطعات موبایل‌ها استخراج این فلزات را دشوارتر ساخته‌است.